Motivatie: Je stelt een doel en je ‘gaat er voor’, zo werkt dat toch?

Niet echt. 

Motivatie is niet ‘statisch’. Motivatie is een stapsgewijs Proces dat cyclisch verloopt en verandert in de tijd.

Motivatie begint altijd met een Doel, hoe vaag ook geformuleerd. Eerste stap in het Proces van Motivatie is een ‘Phase of Expectancies’. Fantaseren, mijmeren over dat Doel: wat wil ik, en wat gaat het me kosten aan inspanningen, wat is de kans op succes, en vooral: is er een kans op falen?

Vaak stopt het Proces hier. En blijft Motivatie hangen in ‘goede voornemens’.

Maar soms gaat het verder: het cirkelt wat rond en je Doel scherpt zich aan: een ‘leuke vakantie’ wordt een ‘vakantie naar Hong Kong’; ‘toch eens uitzien naar ander werk’ wordt een sollicitatie op een vacature; ‘leuk om weer eens te tennissen’ leidt tot de aankoop van een racket (met nieuwe outfit). Die spreekbeurt op school leidt tot een nieuwe interesse, in muziek, in sport, in sterrenkunde of biologie.

Zo leidt een ‘interesse’ uiteindelijk tot ‘een studie’, een carriere, een roeping, een ‘life-fulfillment’ . 

Maar zo leiden succesverhalen op facebook, ook tot afgunst (“dat wil ik ook”) of onzekerheid (“dat kan ik toch niet”, “hoe doen ze het toch?”)

Motivatie met haar Doelen is overal...

Tot nu toe gebeurt er ogenschijnlijk nog niet zo veel. Alles gebeurt nog ‘in fantasie’, en veel Doelen sneuvelen alsnog in dit stadium.

Maar bij sommige van al die Doelen die de revue passeren, verandert er iets: in het geleidelijk aanscherpen van zo’n Doel vordert het Proces van Motivatie naar een volgende stap: we gaan ACTIE ondernemen. Beter gezegd: in dat (onbewuste) afwegingsproces van ‘voors’ en ‘tegens’, winnen de ‘voors’ het van de ‘tegens’ en gaan we over tot investeren in een Phase of Effort.

Maar met die investering lopen we ook risico’s: de boel wordt ‘zichtbaar’. Er is actie. En actie kan leiden tot reactie…

Maar geen nood! In een derde stap, een ‘Phase of Internal Self-Assessment’ zetten we de zaak weer ‘naar ons hand’. Niet helemaal geslaagd die eerste exercities op het tennisveld? “Ach, alle begin is moeilijk!”

Valt de reis wat tegen? “Geen probleem: ik heb zoooo veel nieuws gezien. En ook nog nieuwe vrienden gemaakt!”

In deze stap maken we de wereld wat ‘fraaier-dan-ie-is’: we zetten het succes wat scherper aan (“… zag je de concurrentie op het veld? Ik deed dat toch maar even!”) , of relativeren onze prestaties hier en daar (“… en dat op mijn leeftijd!”).

Of niet. Met alle gevolgen van dien: “dat moet mij weer overkomen”, of: “ik kan dat toch niet, dus la-maar-gaan”, waardoor je nooit meer zo’n initiatief ter hand neemt.

De ‘strategieën’ die we ontwikkelen in deze fase hebben verstrekkende gevolgen. Worden we ‘faal-angstig’, of krijgen we durf? Worden we initiatiefrijk en creatief, of houden we ons wat meer ‘op de vlakte’?

Met de ervaringen uit deze fase gaan we terug naar het begin.

We stellen de verwachtingen bij in een Phase of Expectancies. We krijgen durf om (nog) meer te investeren, om ons Doel (nog) beter te behalen. We zoeken alternatieven en worden creatief, krijgen ‘plezier in wat we doen’.

Of we ‘nemen gas terug’, of stoppen zelfs. De durf verdwijnt, de risico’s worden niet meer genomen. En we kiezen in het hernieuwde traject voor voorzichtigheid: “geen zin meer om op m’n … te gaan”. En missen daardoor meer van ons ‘potentieel’…

Strategieën brengen ons de ‘hoogte in’, of voeren ons ‘juist omlaag’ in de ambities en Doelen die we ons stellen.

Maar dan…

Ondanks al die strategieën, (‘handig de hoogte in’ of ‘neerwaarts ten koste van ons potentieel’), dient vroeg of laat de REALITEIT zich aan. De ‘gebeurtenis’, ‘invloed’, ‘externe actie’, waar we geen invloed op hebben. De Realiteit? Dat is de leraar, de docent, de hooggeleerde, dat is mijn baas, het bestuur, die commissie, de fiscus, de regering. Maar ook verrassend genoeg: je vriend of vriendin, je geliefde, je (puber)zoon of (puber)dochter. Die Gebeurtenis die je overkwam, als een dief in de nacht.

Een Phase of Reality. En wat doe je dan?

Wat doe je met een negatieve Realiteit die nu lelijk interfereert met het behalen van jouw Doel? Wat doe je met een positieve Realiteit, die onverwacht gunstig uitpakt?

En hier komt het Model van Motivatie met Stratagems of Coping, als belangrijkste uitkomst van het Proces van Motivatie.

In de resterende fasen van het Proces gebeurt er iets onverwachts.

In plaats van dat we realistisch worden door de nieuwe input, gaan we de zaak afzwakken: die zorgvuldig opgebouwde strategieën om ons Doel te bereiken die laten we niet zomaar gaan. De negatieve Realiteit, de leraar, docent, de baas, mijn geliefde heeft het “… even niet goed gezien”. We zwakken af, bagatelliseren, caricaturiseren. Mooie praatjes.

En in geval van een positieve Realiteit? Dan versterken we de zaak juist. Die leraar, docent, die leidinggevende? “De beste leraar, docent, leidinggevende die je je maar kan wensen, meneer!” We zetten het aan met superlatieven, omdat we met al dat fraais ook het Proces naar ons Doel versterken.

Versterken en verzwakken. Stratagems of Coping zorgen er voor dat het Proces van Motivatie zo veel mogelijk ‘intact’ blijft, geoptimaliseert wordt om ons Doel te bereiken.

De input van de Realiteit wordt ‘herschreven’, aangepast. Waarna het  Proces weer opnieuw begint met deze nieuwe input. Een nieuwe cyclus in het Proces van Motivatie om ons Doel te bereiken. En hoe belangrijker dat Doel voor ons is, hoe prominenter dat ‘versterken en verzwakken’. Hoe prominenter die Stratagems of Coping.

Coping is essentieel voor Motivatie. Maar het komt met een prijs: hoe belangrijker ons Doel, hoe meer Coping, en hoe meer we de Realiteit die op ons afkomt gaan aanpassen.

De taal van Coping leren spreken en verstaan is essentieel, niet alleen om onszelf optimaal te kunnen motiveren, maar ook om optimaal aangestuurd te worden. Hier sneuvelen potentie, creativiteit en enthousiasme. Hier sneuvelen productiviteit en inzet. Wanneer die taal van Coping onvoldoende wordt beheerst; thuis, op het werk en in een steeds complexer wordende maatschappij…